Narada obywatelska, czyli co?
Pod nazwą „narada obywatelska” kryje się tak naprawdę kilka różnych metod prowadzenia rozmowy lub konsultacji społecznych. Wszystkie je łączy jednak kilka cech:
- dotyczą spraw publicznych ważnych dla danej społeczności,
- mają jasno określony temat, cel i strukturę,
- są konstruktywne (służą planowaniu działań, wypracowaniu rekomendacji itp.),
- dają przestrzeń do wspólnego namysłu (deliberacji),
- pozwalają wypowiedzieć się i wzajemnie usłyszeć wszystkim osobom biorącym w niej udział. Rozmowa w naradzie prowadzona jest pomimo różnic opinii i w poszukiwaniu tego, co łączy.
Narady w Polsce są realizowane najczęściej w jednej z dwóch głównych odmian – krótkich (kilkugodzinnych) spotkań otwartych na wszystkich chętnych albo bardziej rozbudowanych (cało- lub nawet kilkudniowych) spotkań przeznaczonych dla osób wcześniej wylosowanych.
Ta druga odmiana przypomina wykorzystywane na świecie metody sądu obywatelskiego (citizens’ jury) czy consensus conference (którą tłumaczy się właśnie jako… naradę obywatelską).
Współistnienie dwóch różnych szkół definiowania narady może być dezorientujące dla osób dopiero zaczynających swoją z nią przygodę. Dlatego w poniższej tabeli porównaliśmy je ze sobą, roboczo nazywając je małą i dużą naradą.
| „Mała” narada | „Duża” narada | |
| Czas trwania | kilka godzin | jeden lub kilka dni |
| Organizacja | najczęściej oddolna (bez udziału władz lokalnych) | najczęściej po stronie władz lokalnych (przy wsparciu organizacji społecznych) |
| Przebieg |
|
|
| Formuła uczestnictwa | otwarta dla wszystkich chętnych | zarezerwowana dla osób wybranych w drodze losowania |
| Liczba osób uczestniczących w naradzie | nielimitowana | najczęściej ok. 15–20 osób |
| Wynagrodzenie dla osób uczestniczących | nie | niekoniecznie, choć często tak |
| Udział osób eksperckich | niekoniecznie | tak |
| Udział osób zajmujących się moderacją | niekoniecznie | tak |
| Efekt narady | nieformalny zbiór planowanych działań lub rekomendacji, domyślnie niewiążący dla organizatorów (chyba że zobowiążą się do przekazania efektów narady władzom lokalnym lub innym podmiotom, których dotyczą) | publicznie dostępny raport z wypracowanymi rekomendacjami przekazany organizatorom, najczęściej dla nich niewiążący (choć zdarzają się narady, w których organizatorzy deklarują wdrożenie przyjętych rekomendacji – na wzór paneli obywatelskich) |
| Koszt | niski (najczęściej ograniczony do kosztów promocji narady, poczęstunku i wkładu pracy organizatora) | średni, zależny od skali narady (liczba dni spotkań, liczba osób uczestniczących, eksperckich i moderujących, wysokość wynagrodzenia itp.)* |
*Wskazówki dotyczące wyceny kosztu narady można znaleźć w materiałach przygotowanych przez Fundację Pole Dialogu, realizatora narad obywatelskich o klimacie.